copyright © „Twórczość” & Grzegorz Robakowski

 

ZGRZEBNOŚĆ

Intelektualną i artystyczną inspirację Utopii Leszka Bakuły (moja lektura maszynopisu 1988) łatwo wykryć w pisarstwie Jana Drzeżdżona.

Apoteza życia elementarnego występuje u Drzeżdżona bardzo często i stanowi stałą przeciwwagę jego szyderstwa z cywilizacji.

W przeciwieństwie do Drzeżdżona Leszek Bakuła nie odwołuje się w swojej apoteozie do wyobraźni poetyckiej, on chce swoją „mądrą sielankę” (maszynopis, s. 73) oprzeć na filozofo­waniu o wyższości życia elementarnego w „osa­dzie” nad cywilizacyjnym zwyrodnieniem życia w „mieście”.

Dla odróżnienia od literackiej tradycji wiel­kich utopii filozoficznych ma to być w utworze Leszka Bakuły filozofowanie zgrzebne i jakby całkiem amatorskie.

Przybiera to czasami postać na przykład ta­ką: „Czyli człowiek jest nie tylko między jednowymiarem, dwuwymiarem czy trójwymiarowoś­cią, ale też między jakością a ilością” (tamże, s. 64).

Nie prowadzi to jednak do żadnych kompli­kacji w komunii duchowej, dwojga głównych bohaterów utworu, ponieważ jedno z nich – zapis dialogów pozwala jedynie na domysły, kto z dwojga osób poszczególne kwestie wypowiada – deklaruje, co mogłoby powtórzyć drugie: „Ja cię uwielbiam nawet wtedy, gdy mówisz byle ja­kie myśli” (tamże, s. 72).

Moja blisko czterdziestoletnia znajomość z autorem (Leszek Bakuła studiował, gdy byłem asystentem na uniwersytecie) sprawia, że zgrzebność filozofowania i tym samym zgrzebność tekstu utworu nie stanowi dla mnie żadnej prze­szkody w lekturze.

Ta zgrzebność chroni autora przed literacką repetycją tradycyjnej retoryki utopii społecznych i ma wdzięk intelektualnej charakterystyczności prowincjonalnej, nauczycielskiej i czy sto indywi­dualnie Bakułowej.

U zwolenników okrągłych zdań, za którymi węszą po pismach i po powieściach, biorąc je za przejaw i świadectwo literackiej kultury, Utopia Leszka Bakuły nie ma żadnych szans. Czarno widzę drogę Utopii do publikacji.

Henryk Bereza

 

książki Henryka Berezy / teksty Henryka Berezy / epistoły Henryka Berezy / o Henryku Berezie napisali / galeria zdjęć Henryka Berezy