copyright © „Twórczość” & Grzegorz Robakowski

DETERMINACJA

Podobne utwory, gdyby napisał je anonimo­wy autor, zasługiwałyby może na zlekceważenie. Ludwik Grzeniewski jest jednak cenionym varsavianistą, szperaczem literackim i znawcą literackich osobliwości, zebrane teksty – Księga wyjścia (moja lektura maszynopisu 1986) – na­wiązują często do jego całożyciowych działań i dokonań, odsłaniają nie znane strony jego oso­bowości, wskazują na niespełnione ambicje, współtworzą wizerunek duchowości kogoś, ko­go ukształtowało doświadczenie ocalenia z za­głady, skazując jednocześnie na bezpłodność, która sobie zaprzecza owocnością chociażby w dziedzinie varsavianistyki.

Jeśli uznać Grzeniewskiego głównie za varsavianistę, to jest on varsavianistą z najgłębszej determinacji losowej, co Księga wyjścia ujawnia i czego dowodzi. Grzeniewski jest varsavianistą, gdy rozmyśla nad Mannem, gdy zwiedza Mosk­wę, gdy poddaje się erotomańskim fascynacjom i praktykom.

Narracyjne dokumenty erotomańskie (opo­wiadania cyklu Z księgi nocy i świetny esej W stronę Idylii i trochę dalej) są intrygujące przy intelektualnym nastawieniu do zebranych w Księdze wyjścia tekstów, dla zwykłego czytelni­ka mogą być atrakcyjne jako erotomańskie konfesje w literackim przebraniu, w czym ża­dnych powodów do zgorszenia nie należałoby się doszukiwać.

Sztukę literacką demonstruje autor Księgi wyjścia w narracjach, tak to nazwę cytatologicznych, jego próby ekspresji nowelistycznej mają znaczenie o tyle, że w dorobku autora ist­nieją, że na ten dorobek i na osobę Ludwika Grzeniewskiego rzucają wiele światła. Że osobie i dorobkowi literackiemu Grzeniewskiego nie można odmówić zagadkowości, nikt nie zaprze­czy.

Henryk Bereza

książki Henryka Berezy / teksty Henryka Berezy / epistoły Henryka Berezy / o Henryku Berezie napisali / galeria zdjęć Henryka Berezy