copyright © „Twórczość” & Grzegorz Robakowski

UDRĘCZENIE

W tekście Dialogu Bogusława Jasińskiego (moja lektura maszynopisu 1987) wolno widzieć literacki dokument przemyśleń o języku i – w jeszcze większym stopniu – dokument egzystencjalnej udręki za sprawą świadomości, że język słów, jaki ma się do dyspozycji, jest zużyty, niedoskonały i prawie niezdatny do służenia funkcjom komunikacji między ludźmi.

Egzystencjalna udręka jest tym wyrazistsza, że w prezentowanych akcjach dialogowych nie bierze się pod uwagę możliwości jakichkolwiek – poza rezygnacją ze słów – językowych przeciwdziałań procesom językowego zużycia i zjawiskom wszechobecności komunału, którego nie można wprawdzie z języka usunąć, ale z walki z jego dominacją nie należy rezygnować, ponieważ toczy się ona na tysiąc sposobów w żywej mowie i przede wszystkim w językach sztuki słowa.

Z procesami utraty przez słowo znaczeń i z narastaniem niezdatności języka do funkcji komunikacyjnych idą w parze, we wszystkich prze­jawach życia języka, procesy językowej regene­racji i ciągle powstają na nowo takie możliwości użyć i zastosowań języka, że może on służyć człowiekowi co najmniej tak samo dobrze jak wtedy, kiedy człowiek stwarzał jednocześnie świat i język czy język i świat.

Partnerzy dialogów w trzydziestu siedmiu za­pisach Bogusława Jasińskiego podlegają karze uwięzienia w komunale i dotkliwie cierpią od nieustannej repetycji komunału. Tą budowaną konsekwentnie sytuację egzystencjalną i komu­nikacyjną uogólniają filozoficznie Poemat o dia­logu (na początku) i Poemat o istnieniu (na koń­cu).

W obydwu przypadkach radziłbym autorowi zastąpienie słowa „poemat” słowem „traktat” lub, jeszcze lepiej, słowem „repetycja”. Radził­bym także zastąpienie zapisu wierszowego tych tekstów zapisem zwykłym, nie zaszkodziłoby to ich podniosłości i rytmiczności, uchroniłoby je natomiast od istotniejszych pretensji i posądzeń.

Do całości Dialogu można mieć różne wątpli­wości, na korzyść tego utworu (jest to skomponowany utwór) przemawia ambicja uświadomie­nia sobie podstawowych skomplikowań sytuacji językowej człowieka, co może i powinno mieć istotne znaczenie dla edukacji intelektualnej młodzieży o dążeniach twórczych w sztukach i naukach, w których bez takiej świadomości nie ma się nic do zrobienia.

Henryk Bereza

książki Henryka Berezy / teksty Henryka Berezy / epistoły Henryka Berezy / o Henryku Berezie napisali / galeria zdjęć Henryka Berezy